پرت در قراردادهای ساخت اسکلت فولادی

پرت در قراردادهای اسکلت فولادی

همانطور که می‌دانید یکی از انواع اسکلت در پروژه ها، اسکلت فولادی است. معمولا این مرحله از اجرای پروژه، از منظر ارزش وزنی ریالی، چشمگیر و درصد قابل توجهی از کلیه‌ی هزینه‌های پروژه است. بنابراین توجه به مفاد قراردادهای اسکلت فولادی برای طرفین پیمان اعم از کارفرما و پیمانکار (کارخانه ساخت اسکلت فولادی) حائز اهمیت است.

یکی از نکات مهم پرت در قراردادهای ساخت اسکلت فولادی است. در این مقاله در خصوص پرت در قراردادهای ساخت اسکلت فولادی ، درصد متعارف آن، نکات قراردادی و مفادی که باید در پیمان های مربوط درج گردد، توضیحات کاربردی ارائه نماییم.

میزان پرت در قراردادهای اسکلت فولادی

میزان پرت برحسب پیچیدگی نقشه‌ها، جزئیات مندرج در نقشه و مشخصات فنی کار، متفاوت است و تجویز یک درصد برای کلیه‌ی پروژه ها، کار صحیحی به نظر نمی‌رسد. اما به طور متعارف، درصد پرت در انواع سازه ها را میانگین ۵ درصد می‌توان در نظر گرفت.

منظور از مصالح قابل بازگشت آن است که مصالح استحصال شده یا قابلیت استفاده در محل­ های دیگر را داشته و یا قابلیت فروش در قالب مصالح ضایعاتی و … را دارد و منظور از غیرقابل بازگشت آن است که مصالح استحصال شده قابلیت فروش ندارد و به نوعی بلا کاربرد محسوب می­ شود.

در مثال ساخت اعضای اسکلت فولادی، مصالح ریزشی (زغال)، مصالح غیرقابل بازگشت است که قابلیت فروش و یا استفاده در محل های دیگر را ندارد،‌ در نتیجه بار مالی به همراه نداشته و بلا کاربرد است، اما موارد دیگر از جمله پلیسه، پولکی، لبه ورق، شکل بری و … به عنوان مصالح ضایعاتی، قابلیت فروش داشته و بار مالی به همراه خواهد داشت.

بنابراین تدوین این دسته بندی در قراردادهای اسکلت فولادی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

چند نکته مهم در خصوص پرت سازه فولادی

• میزان پرت قابل بازگشت از پرت غیرقابل بازگشت، همواره بیشتر است. برای مثال اگر کل پرت را ۵ درصد لحاظ کنیم. پرت قابل بازگشت به طور میانگین بین ۳ تا ۳.۵ درصد و پرت غیرقابل بازگشت نیز به طور میانگین ۱.۵ تا ۲ درصد است.
• در خصوص پرت قابل بازگشت، صراحتا بایستی در قرارداد ذکر شود که مصالح مربوط متعلق و در مالکیت کارفرما است. البته در برخی از قراردادها نیز این پرت توافق می‌شود که برای کارخانه سازنده اسکلت فولادی باشد به شرط آن‌که باید قیمت مصالح ضایعاتی در زمان ساخت به حساب بدهکاری کارخانه اسکلت منظور شود و یا با قیمت یادشده توسط کارخانه خریداری شود.
• معمولا پرت قابل بازگشت که با قیمت مصالح ضایعاتی خریداری می‌شود حدودا ۲۵ الی ۳۵ درصد قیمت ورق فابریک است. در واقع اگر قیمت ورق خام را ۴۵ هزار تومان در نظر بگیریم، قیمت ورق‌های پرت حدود ۱۵ تا ۱۷ هزار تومان توافق می‌شود.

نکات و مفاد مهم پرت در قرارداد با کارخانه سازنده اسکلت فولادی

1. ماده‌ی مربوط به درصد پرت – همراه با یک نمونه؛

مفاد این ماده اختصاصا در خصوص درصد پرت است و میزان پرت از منظر انواع قابل بازگشت و غیرقابل بازگشت بررسی می‌کند. لازم به ذکر است، وقتی می‌گوییم ۵ درصد پرت، سوال مهم آن است که این درصد به چه وزنی باید اعمال شود؟ چراکه در قراردادهای اسکلت فولادی، یک وزن تئوریک داریم و یک وزن باسکولی. در ادامه نمونه یک ماده در قرارداد اسکلت فولادی را ملاحظه می‌کنید.

• مجموع اوزان پرت (دورریز – اتلاف) در این پیمان برابر با ۳ (سه) درصد است که پرت غیرقابل بازگشت آن برابر با ۱.۲ درصد و پرت قابل عودت برابر با ۱.۸ درصد است.
• درصد پرت براساس وزن تئوریک که براساس نقشه های کارگاهی ساخت مصوب تعیین می‌شود، تعیین می‌گردد. به عبارت دیگر مجموع اوزان ورق و هر نوع پروفیل دیگر مورد نیاز برای انجام موضوع پیمان که توسط کارفرما به پیمانکار تحویل می‌شود، حداکثر به میزان ۳ درصد بیش از وزن تئوریک براساس نقشه های کارگاهی ساخت مصوب می‌باشد. در صورتی که جهت ساخت قطعات بیش از میزان یادشده، به ورق یا هر نوع پروفیل دیگر نیاز باشد، کلیه‌ی هزینه های مربوطه شامل تامین، حمل، ساخت و هر نوع هزینه‌ی دیگر برعهده پیمانکار است.
• به غیر از پرت غیرقابل بازگشت به میزان فوق، پیمانکار موظف است سایر پرت‌های ایجادی اعم از پلیسه، پولکی، لبه ورق، تسمه‌های مازاد، مصالح باقی مانده از شکل بری طبق نقشه‌های برشکاری تایید شده و انواع پروفیل می‌باشد را به کارفرما تحویل نماید. لازم به ذکر است، در نهایت ۱.۸ درصد پرت قابل بازگشت بایستی توسط پیمانکار به کارفرما در محل درب کارخانه تحویل شود. در خصوص پیچ و مهره تحویلی کارفرما، کارفرما براساس مشخصات و لیست خرید ارائه شده از سوی پیمانکار، پیچ و مهره را تهیه و تحویل می‌نماید و پیچ و مهره شامل پرت نمی‌باشد.

دقت نمایید در مفاد فوق، تعریف پلیسه، پولکی، لبه ورق، تسمه‌های مازاد، شکل بری و … به عنوان پرت قابل بازگشت شده است که قبلا نیز اشاره شد، تعریف آنچه پرت قابل بازگشت و آنچه پرت غیرقابل بازگشت است، از اهمیت زیادی برخوردار است.

2. ماده‌ی مربوط به بالانس متریال – همراه با یک نمونه؛

مفاد این ماده اختصاصا در خصوص بالانس متریال است و تعیین می‌کند که در نهایت شیوه‌ی محاسبه میزان پرت، نحوه‌ی محاسبات ورق های قابل تامین از سوی کارفرما، نحوه‌ی محاسبه‌ی ورق‌های مازاد توسط کارخانه سازنده و … چگونه است.

• مبنای محاسبه‌ی بالانس متریال بدین صورت است که، وزن تئوریک براساس نقشه های کارگاهی ساخت مصوب، محاسبه می‌شود و کارفرما ملزم است به همین میزان و با احتساب ۳ درصد پرت، ورق برای پیمانکار تامین نماید. از میزان ۳ درصد پرت اضافه شده،‌ به میزان ۱.۸ درصد پرت قابل بازگشت و ۱.۲ درصد پرت غیرقابل بازگشت می‌باشد. لازم به ذکر است نه تنها ورق مازاد مورد نیاز جهت ساخت، بایستی توسط خود پیمانکار تامین گردد و کلیه‌ی هزینه های مربوطه برعهده وی می‌باشد، در صورتی که ورقی مازاد بر اعداد و ارقام ذکر شده توسط کارفرما تامین گردد، میزان آن که برحسب فرم توزین باسکول شده مشخص و تعیین می‌شود،‌ مطابق با استعلام قیمت روز در بازار باتوجه به کارخانه تولید کننده ورق به حساب بدهی پیمانکار منظور می‎شود. در این راستا لازم است که ورق تحویلی توسط کارفرما توسط طرفین در باسکول مورد توزین قرار گیرد.
• پیچ و مهره به تعداد مورد نیاز طبق نقشه و مشخصات فنی توسط کارفرما به پیمانکار تحویل می‌شود. در صورتی که پیچ و مهره ای مازاد بر اعداد ذکر شده توسط کارفرما تامین گردد، مطابق با استعلام قیمت روز در بازار باتوجه به کارخانه تولید کننده پیچ و مهره به حساب بدهی پیمانکار منظور می‎شود.
• پیمانکار تعهد می‌نماید بلافاصله پس از اتمام کل عملیات ساخت در محل کارگاه خود، کلیه پیچ و مهره و آهن‌آلات باقیمانده شامل آهن آلات خام برش نشده (مازاد)، آهن‌آلات برش شده و قابل استفاده (نیمه خام) و سایر پرت های ایجاد شده به غیر از زغال را به کارفرما تحویل نماید. در خصوص ورق‌های خام مازاد نیز مطابق با استعلام قیمت روز در بازار باتوجه به کارخانه تولید کننده ورق به حساب بدهی پیمانکار منظور می‎شود.

 

 

واژگانی همچون پرت، افت و دور ریز مصالح، واژگان آشنایی به شمار می ­آید که علی الخصوص در زمان تجزیه بها (آنالیزبها)، تخمین سفارش مصالح  و موارد مشابه دیگر مورد استفاده قرار می­گیرند، در برخی موارد از کلماتی همچون پرت قابل بازگشت و پرت غیر قابل بازگشت به جای واژگان فوق الذکر، استفاده می­شود. از آنجاکه مسئله پرت، افت و دورریز مصالح از لحاظ اجرایی و ارتباط آن با قراردادهای پیمانکاری علی الخصوص پیمانکاران جز، کارخانه ­های ساخت اسکلت فولادی  و تجزیه بها در پروژه هایی فهرست بهایی، حائز اهمیت هست.

 ورق خام برای ساخت اسکلت فولادی

برای درک بهتر مفاهیم از یک مثال جهت ساده سازی استفاده می­کنیم؛ برای ساخت اعضای اسکلت فولادی،‌ ورق خام خریداری می شود، مقداری از این ورق برای ساخت اجزای اسکلت فولادی استفاده شده، بخشی از ورق تحویل شده به کارخانه قابل بازگشت و برخی از آن ها غیر قابل بازگشت است که به لحاظ مراحل ساخت به شرح زیر قابل تقسیم بندی است؛

• مصالح ریزشی یا اصطلاحا « زغال» که عملا غیرقابل بازگشت است.
• پلیسه و پولکی در اسکلت های پیچ و مهره که حاصل از دریلینگ و پانچینگ بوده که قابل بازگشت می باشد.
• لبه ورق ها، که عمدتا در ساخت دیاق، جای پا برای جوشکاری و … استفاده می شود، این مورد نیز قابل بازگشت است.
• باقی مانده ورق ناشی از ابعاد اعضای اسکلت فولادی که قابل بازگشت به شمار می ­آید.
• شکل بری که ناشی از طرح و نقش اعضای اسکلت فولادی بوده که قابل بازگشت به شمار می­ آید.

 پرت قابل بازگشت و غیرقابل بازگشت

منظور از مصالح قابل بازگشت آن است که مصالح استحصال شده یا قابلیت استفاده در محل­های دیگر را داشته و یا قابلیت فروش در قالب مصالح ضایعاتی و … را دارد و منظور از غیرقابل بازگشت آن است که مصالح استحصال شده قابلیت فروش ندارد و به نوعی بلا کاربرد محسوب می­ شود.

در مثال ساخت اعضای اسکلت فولادی، مصالح ریزشی (زغال)، مصالح غیرقابل بازگشت است که قابلیت فروش و یا استفاده در محل های دیگر را ندارد،‌ در نتیجه بار مالی به همراه نداشته و بلا کاربرد است، اما موارد دیگر از جمله پلیسه، پولکی، لبه ورق، شکل بری و … به عنوان مصالح ضایعاتی، قابلیت فروش داشته و بار مالی به همراه خواهد داشت.

 افت، دور ریز و پرت در فهرست بها

به طور معمول در پروژه های فهرست بهایی، واژگان افت، دورریز و پرت به وفور مورد استفاده قرار می­گیرد، نویسنده مقاله با تحقیق و پرسش و جو از متخصصان به این نتیجه رسیده است که بین کلمات فوق یعنی پرت، افت و دورریز، تفاوتی قائل نیستند و به طور کلی معانی آن­ها یک­سان است، اما از نظر نویسنده باید بین کلمات فوق، تفاوت قائل شد که در این راستا به جهت شفاف سازی معانی واژگان، مجددا از مثال ساخت اعضای اسکلت فولادی استفاده می­ کنیم.

آن بخش از مصالح که بلا استفاده بوده، قابلیت فروش و یا استفاده در محل­های دیگر را ندارد، همانند مصالح ریزشی (زغال) همان افت و دورریز نام دارد. و آن بخش از مصالح که قابلیت استفاده مجدد و فروش به عنوان مصالح ضایعاتی را دارد، پرت نام­گذاری می­ شود. این تفکیک و جداسازی در موضوعات قراردادی و تجزیه بها، اهمیت خود را نشان خواهد داد.

 پرت مصالح برای کارفرما است یا پیمانکار؟

در یک تقسیم بندی کلی،‌ تامین مصالح در پیمان­ ها، یا با کارفرماست و یا با پیمانکار، در هر دو صورت پیمانکار در تلاش است به میزان معقولی مصرف مصالح، افت، دورریز و پرت به همراه داشته باشد.

در صورتی که تامین مصالح در پیمان ها برعهده و هزینه­ ی کارفرما باشد، پیمانکار بایستی تا حد «پرت مجاز» در هنگام مصرف مصالح پرت داشته باشد، در صورتی که پرت ایجاد شده در اجرا، بیش از حد «پرت مجاز» باشد،‌ هزینه مصالح مصرفی مازاد برعهده و هزینه­ ی پیمانکار خواهد بود. بدین خاطر است که در پیمان­هایی که مصالح را کارفرما تامین می­ نماید بایستی برای مصالح مختلف، «پرت مجاز» تعیین شود و با تهیه گزارش بالانس متریال،‌ مشخص می­شود، به چه میزان مصالح باید تحویل پیمانکار داده میشه و چه میزان داده شده است، که در نهایت مصالح مازاد تحویلی با احتساب پرت مجاز نیز به حساب بدهکاری پیمانکار منظور می­­ شود.

لازم به ذکر است در چنین قراردادهایی، کلیه مصالح باقی مانده از جمله پرت ناشی از انجام کار برای کارفرماست.

در صورتی که نیز تامین مصالح در پیمان، برعهده و هزینه پیمانکار باشد، بدیهی است که پیمانکار کوشش می­ نماید که پرت مصالح در حین اجرا، حداقل ترین حالت ممکن باشد. یکی از تکنیک­ های مورد استفاده در دفترفنی برای پیمانکار،‌ تهیه گزارش بالانس متریال به عنوان یک گزارش داخلی برای کنترل پرت مصالح است که نتیجه آن به مدیریت صحیح منابع کمک شایانی می­ نماید. همچنین در دفاتر فنی پیمانکاران تکنیک­ های دیگری از جمله تهیه لیست قطع و خم و یا نقشه های شاپ برای عملیات­های اجرایی مختلف و یا کارلاژ سرامیک­ کاری و … به جهت کاهش پرت و استفاده بهینه از مصالح، مورد استفاده قرار می­ گیرد.

لازم به ذکر است ضایعات حاصل (پرت) از مصالحی که تامین آن­ ها برعهده پیمانکار است، متعلق به خود پیمانکار خواهد بود.

پرت قابل بازگشت و بار مالی آن

همانطور که پیش­تر گرفتیم پرت قابل بازگشت بار مالی مثبت به همراه داشته، لذا برای طرفین پیمان حائز به اهمیت است، چراکه فرض نمایید بخشی از میلگرد تامین شده در پروژه به هر دلیلی به عنوان پرت در انتهای کار باقی می­ ماند، میلگرد باقی مانده قابلیت استفاده در پروژه های دیگر و یا قابلیت فروش به عنوان مصالح ضایعاتی را دارد، این موضوع برای انواع مصالح دیگر از جمله آهن آلات سبک (قوطی، نبشی، سپری) و آهن­ آلات سنگین (ورق) و حتی زیرسازی سقف های کاذب (پروفیل فولادی سردنورد شده گالوانیزه)، رابیتس (به ندرت) و … قابل تعمیم است.

برای درک بهتر موضوع یک مثال از فهرست بهای ابنیه را مورد بررسی قرار خواهیم داد، در تجزیه بهای ردیف ۰۷۰۱۰۳، در ستون «مقدار»، مقدار کیلوگرم به ازای هر یک کیلوگرم آرماتوربندی برابر با ۱.۰۳۷۵ درج گردیده است. بدیهی است ارقام بعد از اعشار (۰.۰۳۷۵) یا همان ۳.۷۵ درصد، پرت میلگرد نام دارد.

لکن سوالی که مطرح است، پرت میلگرد ۳.۷۵ درصد است؟ قطعا خیر، پرت میلگرد به صورت عرفی ۵ درصد است.

سوال دیگر آن است، به چه علت به جای ۵ درصد پرت، ۳.۷۵ درصد پرت در نظر گرفته شده است؟

در پاسخ باید گفت، پیمانکار که تامین میلگرد را برعهده دارد، آن بخش از میلگرد مصرفی که به عنوان پرت شناخته می­ شود را به صورت ضایعاتی به فروش می­ رساند، در نتیجه بازگشت سرمایه ای برای پیمانکار دارد، لذا بدیهی است است که بایستی این مقدار از مقدار کل کسر شود.

در واقع به بیان ساده تر باید گفت، پرت قابل بازگشت چون قابلیت بازگشت سرمایه دارد، بایستی از محاسبات کلی پرت، افت و دور ریز، تفکیک و کسر شود تا صرفا مصالح افت و دورریز در محاسبات لحاظ گردند.

این موضوع در قرارداد با کارخانه اسکلت فولادی نیز مطرح است، در این نوع قراردادها نیز، بخشی از مصالح تحویل شده را غیر قابل بازگشت میدانند (بین ۱.۵ الی ۲ درصد) و بخشی از مصالح تحویلی را به عنوان مصالح بازگشت در قرارداد لحاظ می­ نمایند. (۲ تا ۲.۵ درصد)

نتیجه گیری

علی­رغم آن­که معمولا واژگان «پرت»، «افت» و «دورریز»، به یک معنی تعبیر می­ شوند، لکن باتوجه به اهمیت واژگان مذکور در قراردادها، نویسنده مقاله بین واژگان مزبور، تفکیک قائل است. از نظر نویسنده، افت و دورریز مصالح، آن بخش از مصالح که بلا استفاده بوده، قابلیت فروش و یا استفاده در محل­های دیگر را ندارد، همانند مصالح ریزشی در ساخت قطعات اسکلت فولادی (زغال) که افت و دورریز نامیده می­ شود. و آن بخش از مصالح که قابلیت استفاده مجدد و فروش به عنوان مصالح ضایعاتی را دارد، پرت نام­ گذاری می­شود. بنابراین لازم است در قراردادها در خصوص موضوعات مربوط، تصریحات لازم به جهت جلوگیری از بروز اختلافات، به­ عمل آید.