مقدمه
در زمان فسخ یا خاتمه پیمان که تشریفات آن در ماده ۴۷ و ۴۸ شرایط عمومی پیمان (نشریه ۴۳۱۱) مقرر گردیده است، یکی از مسائلی که مورد توجه طرفین پیمان قرار میگیرد، تعیین و تکلیف وضعیت مصالح پایکار و تجهیزات پایکار از منظر مصالح پایکار قابل پذیرش، نحوهی قیمتگذاری و خرید آن توسط کارفرما از پیمانکار و شیوهی کسر تعدیل میباشد.
تعیین و تکلیف وضعیت مصالح و تجهیزات پایکار در پیمانهای فسخ شده
با عنایت به بند (هـ) ماده ۴۷ شرایط عمومی پیمان، «کارفرما از مصالح و تجهیزات پایکار آنچه مطابق با مشخصات بوده و برای اجرای موضوع پیمان تهیه شده است، قبول میکند و بهای آن را براساس نرخ متعارف روز در تاریخ خرید که مورد توافق دو طرف میباشد، به حساب طلب پیمانکار منظور مینماید.»
در خصوص بند فوق، نکات زیر حائز اهمیت است؛
- مصالح و تجهیزاتی به عنوان مصالح پایکار تلقی میشود که اولا، برای اجرای موضوع پیمان، مورد نیاز باشد، ثانیا مشخصات آنها با مشخصات فنی مندرج در اسناد و مدارک پیمان خوانایی داشته باشد، ثالثا از منظر برنامه زمانبندی تفصیلی، متناسبا وارد کارگاه گردیده باشند.
- منظور از نرخ متعارف روز در تاریخ خرید، تاریخ خرید پیمانکار از تامین کننده (فروشنده مصالح و تجهیزات) است و نه تاریخ خرید کارفرما از پیمانکار در زمان فسخ پیمان.
- برخی بر این باورند، باتوجه به آنکه در بند (هـ) ماده ۴۷ شرایط عمومی پیمان، واژه توافق دو طرف ذکر گردیده است، لذا پیمانکار میتواند هر قیمتی را مدنظر قرار دهد. لکن در صورت عدم توافق طرفین، مفاد بند (ز) این ماده مقرر نموده است، «هرگاه پیمانکار ظرف مهلت ۲ هفته از تاریخ ابلاغ کارفرما، به منظور توافق در اجرای بند یادشده، حاضر نشود یا توافق بین طرفین حاصل نگردد، کارفرما یک یا چند کارشناس دادگستری انتخاب میکند. نظر این کارشناس یا کارشناسان برای طرفین قطعی است و حق الزحمه آنان را کارفرما میپردازد و به حساب بدهی پیمانکار منظور مینماید.»
- در صورتی که مصالح و تجهیزات مربوط در صورتوضعیتهای موقت لحاظ شده باشند، مالکیت مصالح و تجهیزات مزبور برای کارفرماست. در این صورت بایستی پرداختهایی که از بابت مصالح پایکار به پیمانکار انجام شده است به حساب بدهکاری پیمانکار منظور شود.
- باتوجه به آنکه از بابت مصالح پایکار در صورتوضعیت های تعدیل، کارفرما تعدیل پرداخت نموده است. بنابراین با شاخص ورود مصالح به کارگاه، تعدیل مجددا محاسبه و به حساب بدهی پیمانکار منظور میشود.
- هرگونه ضریبی از جمله ضریب بالاسری در زمان فسخ پیمان، به نرخهای مورد توافق مصالح و تجهیزات پایکار قابل اعمال نیست. لکن باتوجه به آنکه مبالغ مربوطه شامل کسور بیمه، مالیات و … میشود، درصدهای قانونی مزبور بایستی به مبالغ توافق شده، اضافه گردد.
- مصالح پایکار در زمان فسخ پیمان در صورت وضعیت قطعی اعمال نشده، بلکه در صورتحساب نهایی پیمان منظور میگردد.
تعیین و تکلیف وضعیت مصالح و تجهیزات پایکار در پیمانهای خاتمه یافته
با عنایت به جز (۱) بند (ج) ماده ۴۸ شرایط عمومی پیمان، «مصالح و تجهیزات موجود در کارگاه که طبق مشخصات فنی بوده و برای اجرای موضوع پیمان تهیه شده است، اندازهگیری و بهای آن براساس نرخ متعارف روز در تاریخ، که مورد توافق دو طرف باشد، در صورت وضعیت قطعی منظور میشود.»
در خصوص بند فوق، نکات زیر حائز اهمیت است؛
- مصالح و تجهیزاتی به عنوان مصالح پایکار تلقی میشود که اولا، برای اجرای موضوع پیمان، مورد نیاز باشد، ثانیا مشخصات آنها با مشخصات فنی مندرج در اسناد و مدارک پیمان خوانایی داشته باشد، ثالثا از منظر برنامه زمانبندی تفصیلی، متناسبا وارد کارگاه گردیده باشند.
- منظور از نرخ متعارف روز در تاریخ خرید، تاریخ خرید پیمانکار از تامین کننده (فروشنده مصالح و تجهیزات) است و نه تاریخ خرید کارفرما از پیمانکار در زمان فسخ پیمان.
- در صورتی که مصالح و تجهیزات مربوط در صورتوضعیتهای موقت لحاظ شده باشند، مالکیت مصالح و تجهیزات مزبور برای کارفرماست. در این صورت بایستی پرداختهایی که از بابت مصالح پایکار به پیمانکار انجام شده است به حساب بدهکاری پیمانکار منظور شود.
- باتوجه به آنکه از بابت مصالح پایکار در صورتوضعیت های تعدیل، کارفرما تعدیل پرداخت نموده است. بنابراین با شاخص ورود مصالح به کارگاه، تعدیل مجددا محاسبه و به حساب بدهی پیمانکار منظور میشود.
- مبالغ مربوط به خرید مصالح پایکار و تجهیزات در زمان خاتمه پیمان توسط کارفرما در صورت وضعیت قطعی منعکس گردیده و تنها ضریب قابل اعمال به آن، ضریب بالاسری مندرج در برآورد هزینهی اجرای کار است.
منابع
- شرایط عمومی پیمان (نشریه ۴۳۱۱)
- استعلامهای منتشره از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور – دفتر نظام فنی و اجرایی
