وندورلیست در قراردادهای پیمانکاری و اختیارات پیمانکار در خرید
مقدمه
وندور لیست (Vendor List) در انواع قراردادها، سندی حیاتی و حائز اهمیت است که هر یک از طرفین پیمان (کارفرما و پیمانکار) نسبت به موارد مندرج در این سند تعهدات و تکالیفی دارند. باتوجه به اهمیت این سند از منظر فنی، کیفی و قراردادی، در این مقاله در این خصوص نکات ارزشمندی را بیان خواهیم نمود و برخی از دعاوی رایج در خصوص وندورلیست در قراردادهای پیمانکاری را توضیح خواهیم داد.
تعریف وندور لیست (Vendor List)
در یک تعریف عام، وندورلیست را می‌توان سندی نامید که نام و مشخصات تامین کنندگان و سازنده‌های دارای صلاحیت و منابع معتبر در راستای تامین مواد و مصالح، تجهیزات و شرکت‌های معتبر برای ارائه خدمات در آن درج میشود به همین واسطه به آن (AVL -Approved Vendor List) نیز گفته میشود.
به عنوان مثال در این سند درج میشود منبع خرید شیرآلات، لوله، کابل، پمپ، ترانس، سقف کاذب، سیمان، میلگرد و … چه شرکت و یا تامین کننده ای است. همچنین به موارد جزئی تر همچون معادن خرید سنگ و مصالح و کالاهای مشابه نیز اشاره میشود. چراکه فرض نمایید سنگ مورد نظر کارفرما تراورتن سفید بوده، لکن این تراورتن از معدن عباس آباد، حاجی آباد و طبس قابل تامین است. بنابراین به جهت جلوگیری از هرگونه اختلاف، جزئیات کامل منابع باید در این سند ذکر شود.
این سند برحسب پیمانی که فی‌مابین کارفرما و پیمانکار منعقد میشود حسب مورد ممکن یک سند مستقل باشد و یا در پیوست‌های قرارداد گنجانده شود. برای مثال در پیمان‌های ذیل نشریه ۴۳۱۱ (شرایط عمومی پیمان)، منابع مورد تایید کارفرما (وندورلیست) در قالب «سند مشخصات فنی» در نظر گرفته میشود. اما در پیمان‌های طرح و ساخت (EPC) در پیوست شماره ۱۵ با عنوان «فهرست فروشندگان و پیمانکاران جزءو الزامات واگذاری کارهای پیمان به پیمانکاران جزء» منابع مورد نظر کارفرما درج میشود.
الزام پیمانکار برای تامین منابع مورد نیاز طبق وندور لیست (Vendor List)
در مفاد پیمان‌ها باید درج شود که پیمانکار ملزم به تامین مصالح و تجهیزات و لوازم طبق وندورلیست منضم به پیمان است.
بر همین مبنا در جز (۱) بند (ب) ماده‌ی ۲۰ نشریه ۴۳۱۱ (شرایط عمومی پیمان) مقرر گردیده است، اگر منابع تهیه مصالح و تجهیزات در اسناد و مدارک پیمان تعیین شده یا بعدا معین شود، باید از همان منابع تهیه گردد.
همچنین در بند (۲۹-۱) پیمان‌های طرح و ساخت (EPC) مقرر گردیده است، پیمانکار باید مصالح و تجهیزات و لوازم یدکی، از جمله تجهیزات و کالاهای با زمان ساخت و تحویل طولانی (Long Lead) را طبق اسناد و مشخصات فنی پیمان و براساس برنامه زمانی، از فهرست منابع فروشندگان دستگاه مرکزی کارفرما به علاوه سایر منابع مورد تایید کارفرما، مطابق پیوست شماره ۱۵ پیمان تامین کند.
آیا تغییر در منابع وندورلیست منضم به پیمان امکان پذیر است؟
کارفرما حق دارد که منابع مندرج در وندورلیست را تغییر و پیمانکار موظف به رعایت آن است. لکن تغییر در منابع توسط کارفرما دارای تبعاتی است که در ادامه توضیحات لازم ارائه میشود.
اولا در پیمان‌های ذیل نشریه ۴۳۱۱ (شرایط عمومی پیمان) به استناد جز (۲) از بند (ب) ماده‌ی ۲۰ شرایط عمومی پیمان مقرر گردیده است، «کارفرما حق دارد که منابع مندرج در وندورلیست را تغییر و پیمانکار موظف به رعایت آن است.»
اما در ادامه‌ی همان بند نیز تصریح گردیده، «اگر به مناسبت تغییر محل، اضافه یا کسر هزینه ای از بابت تغییر مسافت حمل یا عوامل دیگر ایجاد شود، تفاوت بها به اقتضای مورد، از پیمانکار کسر یا به او پرداخت میشود.»
بنا به توضیحات فوق فرض نمایید که در زمان مناقصه در اسناد پیمان مقرر گردیده است که منبع خرید میلگرد، فولاد خراسان (نیشابور) است، اما در حین اجرا کارفرما تصمیم می‌گیرد که منبع خرید میلگرد، فولاد مبارکه اصفهان باشد، به مناسبت این تغییر بدیهی است اگر فاصله حمل کم و یا زیاد شود، هزینه‌های مربوطه بایستی به پیمانکار پرداخت شود. لکن ممکن قیمت میلگرد فولاد مبارکه اصفهان نسبت به همان میلگرد که فولاد خراسان (نیشابور) تولید می‌نماید، به ازای هر کیلوگرم گران‌تر باشد. در این صورت مابه‌التفاوت مربوط نیز توسط پیمانکار قابل مطالبه است.
در پیمان‌های طرح و ساخت (EPC) موضوع تغییر در کارها از جمله تغییر در منابع و مشخصات در ماده‌ی ۴۹ شرایط عمومی تصریح گردیده است و ترتیب پرداخت تغییر درکارها نیز در این ماده مقرر گردیده است.
در هر صورت با تغییر منابع اضافه هزینه‌های مربوطه به شرح فوق به پیمانکار قابل پرداخت است.
آیا پیمانکار میتواند نسبت به تغییر منابع اعتراض نماید!
پیمانکار میتواند نسبت به تغییر منابع در شرایط زیر نظرات خود را اعلام نموده و حسب مورد پذیرش قرار گرفته و یا ممکن است رد شود.
مطابق بند (ج) ماده‌ی ۲۲ شرایط عمومی پیمان (نشریه ۴۳۱۱)، «هرگاه پیمانکار در مورد درستی بعضی نقشه‌ها و محاسبات یا دستورکارها یا مشخصات مصالح و تجهیزاتی که بنا به دستورکارفرما از منابع معینی تحصیل میشود ایرادی داشته باشد، باید باتوجه به برنامه زمانی تفصیلی، مراتب با ذکر دلیل به اطلاع مهندس مشاور برساند. در صورتی که مشاور، درستی مدارک پیشگفته را تایید کند، ولی پیمانکار همچنان نسبت به آنها ایراد داشته باشد، پیمانکار باید موضوع را به کارفرما منعکس کند و پس از دریافت نظر کارفرما، طبق نظر انجام دهد. در چنین حالتی، پیمانکار فقط مسئول اجرای درست کار است. و در مورد صحت نقشه ها، مشخصات، محاسبات و دستور کار های مربوط، مسئولیتی ندارد. هزینه رفع عیب و نقص در چنین مواردی به عهده پیمانکار نمی‌باشد.»
همچنین در بند (۴۹-۴-۱) پیمان‌های طرح و ساخت (EPC) مقرر گردیده است ممکن است به دلایل متعدد از جمله دلایلی فنی و اجرایی، پیمانکار انجام تمام یا قسمتی از تغییر کار مورد درخواست کارفرما را امکان پذیر تشخیص ندهد. از جمله دلایل عدم امکان پذیری انجام تغییرات توسط پیمانکار میتواند به شرح زیر باشد؛
- عدم امکان تامین مصالح و تجهیزات
- کاهش اساسی کیفیت کار طبق اسناد و مدارک فنی پیمان
- تناقض با الزامات رویه های HSE و رویه های مدیریتی کارفرما
در این حالت، پیمانکار موظف است در گزارش موارد مورد نظر خود را درج نماید و در صورتی که ظرف مدت ۲۱ روز از ارسال گزارش پیمانکار، بین طرفین پیمان توافق حاصل نشود، در این صورت اجرای تغییرات انجام نگردیده و موضوع بلافاصله به کمیته دائمی پیشگیری و رسیدگی به اختلاف مطابق با بند ۷۵-۱ ارجاع داده میشود. چنانچه پس حل اختلاف موضوع ماده ۷۵، نظر پیمانکار مورد تایید قرار نگیرد، به تناسب روزهای تاخیر در اجرای تغییرات مورد درخواست کارفرما و به میزان درج شده در شرایط خصوصی مرتبط با ماده ۶۶، پیمانکار موظف به پرداخت خسارت به کارفرما میباشد. اگرچه این تصریح در شرایط عمومی پیمان EPC به نظر محل ایراد است، چراکه اگر تاخیرات به وجود آمده در انجام کار، مربوط به فعالیتی باشد که در مسیر بحرانی پروژه نباشد، طبیعتا تاخیری در تاریخ تکمیل کار به وجود نیامده و خسارت تاخیر در اتمام به موقع کار یا قسمت های اصلی کار معنا ندارد.
دعاوی (Claim) رایج در خصوص وندورلیست
- اختیار پیمانکار در خصوص انتخاب خرید از هر یک از منابع مندرج در وندور لیست؛
در پروژه‌های فهرست بهایی علی الخصوص کارهای مربوط به فهرست‌بهای رشته تاسیسات مکانیکی صراحتا در دستورالعمل کاربرد فهرست‌بها ذکر گردیده است، «مهندس مشاور یا واحد تهیه کننده برآورد مشخص کند که اقلام کار ساخت داخل یا خارج کشور است و علاوه بر آن، حداقل نام سه تولید کننده که همان جنس را با مشخصات و قیمت‌های نزدیک به‌هم تولید می‌کنند، در مشخصات فنی خصوصی کار درج کند. در مرحله اجرای پیمان، پیمانکار مخیر به انتخاب هر کدام از موارد مذکور میباشد. دلیل پیش بینی این موضوع در فهرست بها این است که، هر یک از اقلام مندرج در وندور لیست، مورد تایید کارفرما یا مشاور میباشد، لذا باتوجه به شرایط رقابتی در زمان مناقصه که معمولا پیمانکاران، کمترین قیمت راه پیشنهاد می دهند، بنابراین کارفرما و مشاور نمی توانند هزینه ی بیشتری از آنچه پیمانکار در قیمت خود لحاظ کرده را در حین پیمان به پیمانکار تحمیل نمایند.
همچنین به استناد پرسش و پاسخ منتشره از سازمان برنامه و بودجه کشور به شماره ۷۷۸۶۲۸ مورخ ۱۸/۰۷/۱۳۹۵، مقرر گردیده است در مرحله اجرای پیمان، پیمانکار مخیر به انتخاب هر کدام از منابع مندرج در وندورلیست میباشد.
- عدم اجبار پیمانکار نسبت به تامین از منبع اعلا (ممتاز) در تعهد کلی؛
در مواردی که موضوع تعهد ماهیت کلی دارد و منبع تأمین کالا، مصالح یا تجهیزات در قرارداد مشخص نگردیده است، کارفرما مجاز به الزام پیمانکار به تأمین از منابع ممتاز یا دارای بالاترین کیفیت نخواهد بود؛ مگر آنکه تعهد مورد نظر صراحتاً در قرارداد ذکر شده باشد یا عرف فنی پروژه اقتضای آن را داشته باشد. به موجب ماده ۲۷۹ قانون مدنی، در تعهدات کلی، متعهد مکلف به ایفای تعهد از فرد اعلاء نیست، اما نمی‌تواند موردی را تسلیم کند که عرفاً معیوب محسوب گردد. لذا تحمیل منبع اعلاء از سوی کارفرما در صورتی قابل پذیرش است که تبعات مالی آن (اعم از افزایش بها یا هزینه‌های تبعی) از سوی کارفرما پذیرفته و تأمین شود.
در خصوص بند (۱) و (۲) به شرح فوق، بدیهی است کارفرما حق دارد منابع تامین را تغییر دهد، لکن در صورتی که اضافه هزینه‌ای از این بابت قابل طرح باشد، ملزم به رسیدگی و پرداخت آن است.
- مسئولیت پیمانکار در قبال عیب و نقص منابع مندرج در وندور لیست
در برخی موارد پیمانکاران به استناد آنکه کالا یا مصالح و تجهیزات را منابع مندرج در وندورلیست تهیه کرده‌‌اند، هرگونه عیب و نقص در محصول و یا عدم داشتن مشخصات کیفی و استانداردی به آنان ارتباطی نداشته و مسئولیتی در قبال موضوع ندارند.
فرض نمایید مطابق با وندور لیست مندرج در پیمان، میلگردهای مصرفی بایستی از کارخانه فولاد خراسان (نیشابور) تامین شود، پس از تامین میلگرد توسط پیمانکار از منبع یادشده، در آزمایش کشش، میلگردهای تهیه شده رد شده و مشخص میشود که از کیفیت لازم برخودار نیستند. در چنین شرایطی مسائل و چالش‌هایی برای پیمانکار اعم از عودت میلگرد‌ها به کارخانه مورد نظر، تاخیرات حادث شده به سبب این اتفاق، هزینه‌های حمل و نقل و … به وجود می‌آید. لکن باید اشاره نمود، ذکر منابع تهیه مصالح و تجهیزات در اسناد و مدارک پیمان یا تعیین آنها ضمن اجرای کار، از تعهد پیمانکار در قبال مصالح و تجهیزات مرغوب و کافی نمی‌کاهد. لذا پیمانکار موظف است از کارخانه مورد نظر جنس مرغوب را تامین نماید، چراکه ممکن است در حین تولید، صرفا همان بار تحویلی به این پیمانکار، مشکلاتی داشته و سایر اجناس کارخانه دارای مرغوبیت و کیفیت لازم باشند.
منابع
- نشریه ۴۳۱۱ – شرایط عمومی پیمان
- پیمان طراحی و مهندسی، تامین مصالح و تجهیزات، ساختمان و نصب (EPC) برای کارهای صنعتی ابلاغی طی بخشنامه شماره ۳۷۰۳۰۹/ ۱۴۰۳ مورخ ۰۷/۲۸ / ۱۴۰۳
- فهرست‌بهای واحد پایه رشته ابنیه و تاسیسات مکانیکی سال ۱۴۰۳
- دستورالعمل ارزیابی صلاحیت و سطح‌بندی سازندگان و تامین کنندگان – معاونت مهندسی، پژوهشی و فناوری وزارت نفت
