جریمه تاخیرات غیرمجاز در شرایط عمومی پیمان + مثال عددی

مقدمه

مدت انجام کار در قراردادهای پیمانکاری، یکی از مولفه های اصلی هر قرارداد به‌­شمار می ­آید. این مولفه آنچنان برای کارفرما حائز به اهمیت است که اگر حتی، کار مورد نظر با یک (۱) روز، تاخیر به اتمام برسد، کارفرما می­تواند، پیمانکار را جریمه نماید. اگرچه تنها تهدید پیمانکار در مواجه با تاخیرات غیرمجاز، صرفا جریمه های آن نیست، بلکه فسخ قرارداد، ضبط ضمانت­نامه­ ها و مواردی از این قبیل نیز پیمانکار را تهدید می­ نماید. به هر حال در این مقاله قصد داریم پیرامون جریمه هایی که در مدت تاخیرات غیرمجاز در پیمان ها وضع شده و نحوه ترتیب اثر و مطالبه آن از پیمانکاران، در قراردادهای ذیل نشریه ۴۳۱۱ و سند جدید پیمان های  EPC صنعتی، توضیحات کاربردی را ارائه نماییم.

  جریمه تاخیر در ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان

• بند ب از ماده ۵۰ نشریه ۴۳۱۱؛

در پایان کار، در صورتی که مدت انجام کار، بیش از مدت اولیه به­ علاوه مدت­های تمدید شده پیمان باشد، مهندس مشاور با رعایت ماده ۳۰ و رسیدگی به دلایل پیمانکار، تاخیر غیرمجاز پیمانکار را تعیین می­کند، تا پس از تصویب کارفرما، ملاک محاسبه خسارت قرار گیرد؛

• بررسی تاخیرات: گام اول جهت اعمال جریمه برای پیمانکار، تعیین وضعیت تاخیرات پروژه است، پس از آن­که لایحه تاخیرات مورد بررسی قرار گرفت و میزان مجاز و غیرمجاز آن مشخص گردید، آنگاه کارفرما می­تواند برای مدت از تاخیرات پروژه که غیرمجاز شمرده شده است، جریمه تاخیرات غیر مجاز را محاسبه نماید.

پس از آن­که میزان تاخیرات غیرمجاز مشخص گردید،  ۳ حالت زیر برای محاسبه جریمه در پیمان ها امکان پذیر است؛

• محاسبه جریمه براساس میزان پیش بینی شده در شرایط عمومی مطابق با جز ۱ و ۲ از بند ب ماده ۵۰
• مجاسبه جریمه براساس میزان تعیین شده در شرایط خصوصی، برای مثال در شرایط خصوصی عنوان شده مابه ­ازای هر یک روز تاخیر غیرمجاز معادل ۳۰ میلیون تومان به عنوان جریمه در نظر گرفته می­شود.
• محاسبه جریمه براساس میزان پیش بینی شده در شرایط عمومی و شرایط خصوصی پیمان به صورت تواما، در این حالت کارفرما در شرایط خصوصی پیمان، قید می­نماید «علاوه بر جریمه های مندرج در شرایط عمومی، مابه ازای هر یک روز تاخیر غیرمجاز معادل N ریال، به عنوان جریمه محاسبه لحاظ می­ گردد».

اما محاسبه جریمه تاخیرات غیرمجاز در نشریه ۴۳۱۱، مکانیزم جالب و بازدارنده ای برای پیمانکاران دارد. ابتدا شرایط محاسبه جریمه را مطالعه کرده و سپس در این باره توضیح خواهیم داد؛

• اگر مدت تاخیر غیرمجاز از یک دهم (1/10) مدت پیمان (مدت اولیه + تاخیرات مجاز) بیشتر نشود، برای هر یک روز تاخیر، یک دوهزارم (1/2000) یا همان (۰.۰۰۰۵) مبلغ باقی مانده کار که در اجرای آن تاخیر شده است، جریمه مورد محاسبه قرار می­ گیرد.
• اگر جمع مدت تاخیر غیرمجاز از یک دهم (1/10) مدت پیمان (مدت اولیه + تاخیرات مجاز) بیشتر شود، تا یک دهم (1/10) مدت پیمان برای هر یک روز تاخیر، یک دوهزارم (1/2000) یا همان (۰.۰۰۰۵) مبلغ باقی مانده کار که در اجرای آن تاخیر شده و برای مازاد بر آن تا یک چهارم (1/4) مدت پیمان، برای هر یک روز تاخیر، یک هزارم (1/1000) یا همان (0/001)  مبلغ باقی مانده کار که در اجرای آن تاخیر شده است، جریمه مورد محاسبه قرار می­ گیرد.
• دقت نمایید اگر جمع مدت تاخیر غیرمجاز بیش از یک چهارم (1/4) مدت پیمان گردد، حق فسخ برای کارفرما در شرایط عمومی پیمان پیش­بینی شده که طبق ماده ۴۶ و ۴۷ شرایط عمومی پیمان، عمل می­ گردد. در چنین شرایطی، ضبط ضمانت­نامه های پیمانکار تهدید جدی است که برای پیمانکار به وجود می ­آید.

نکته مهم آن است که مادامی که میزان تاخیرات غیرمجاز تا (۱/۱۰) مدت پیمان بود، مبلغ خسارت به ماخذ، (۰.۰۰۰۵) مورد محاسبه قرار می­گرفت اما زمانی که میزان تاخیرات غیرمجاز بیش از (۱/۱۰) مدت پیمان گردید، میزان خسارت بیشتر شد، دلیل این امر این است که پیمانکار از وهم جریمه بیشتر، تاخیرات غیرمجاز کمتری داشته باشد و پروژه را به سرانجام برساند.

• مبلغ باقی مانده­ ی کار چیست؟

برای محاسبه جریمه تاخیرات غیرمجاز، نیاز به مولفه ای با عنوان «مبلغ باقی مانده­ ی کار» است. مطابق با جز ۴  از بند الف ماده­ ی ۵۰ شرایط عمومی پیمان، مبلغ باقی مانده­ ی کار، عبارت است از مبلغ پیمان، منهای صورت وضعیت مربوط به کارهای انجام یافته تا آخرین روز مدت پیمان.

• در جمله فوق مبلغ پیمان همان مبلغ صورت وضعیت قطعی است،
• صورت وضعیت مربوط کارهای انجام یافته تا آخرین روز مدت پیمان نیز منظور مبلغ صورت وضعیت از شروع کار  تا آخرین روز تاخیرات مجاز است.

از حاصل تفریق مبلغ صورت وضعیت قطعی و مبلغ صورت وضعیت تا آخرین روز تاخیرات مجاز، مبلغ­ باقی­مانده­ ی کار بدست می­ آید. به عبارت دیگر، مبلغ باقی مانده کار، مبلغ صورت وضعیت در دوره ­ی تاخیرات غیرمجاز است.

• مثال جریمه تاخیرات غیرمجاز

الف) مبلغ صورت وضعیت قطعی برابر است با ۱۰۰ میلیارد ریال.

ب) مبلغ صورت وضعیت تا آخرین روز تاخیرات مجاز برابر است با ۷۰ میلیارد ریال.

ج) مدت اولیه پیمان برابر است با ۱۲ ماه شمسی

د) مدت پیمان برابر است با ۱۵ شمسی

هـ) مدت انجام کار شامل مدت اولیه و تاخیرات اعم از مجاز و غیرمجاز ۱۸ ماه شمسی.

• در گام اول مبلغ باقی مانده کار را باید محاسبه کرد که همانطور که بالاتر اشاره شد، مبلغ صورت وضعیت دوره­ ی تاخیرات غیرمجاز همان مبلغ باقی­مانده­ ی کار است. در نتیجه از تفاضل ۱۰۰ میلیارد ریال و ۷۰ میلیارد ریال که مبلغ صورت وضعیت تا آخرین روز تاخیرات مجاز (مدت پیمان) است، ۳۰ میلیارد ریال، مبلغ باقی مانده­ ی کار محاسبه می­ شود.
• در گام دوم بایستی میزان تاخیرات غیرمجاز را بررسی کرد، از آنجاکه کل مدت انجام کار ۱۸ ماه مدت پیمان برابر با ۱۵ ماه است، در نتیجه ۳ ماه تاخیر غیرمجاز است.
• در این گام بایستی به صورت مرحله ای، جریمه تاخیرات را برحسب تا یک دهم مدت پیمان تا یک چهارم مدت پیمان را محاسبه نمایید. کل مدت تاخیرات غیرمجاز برابر با ۳ ماه است که با تقسیم آن بر مدت مدت پیمان یعنی ۱۵ ماه، مدت تاخیر غیرمجاز برابر با ۰.۲ مدت پیمان است. در نتیجه مدت تاخیرات غیرمجاز از یک دهم مدت پیمان بیشتر و از یک چهارم مدت پیمان کم­تر است. برای محاسبه جریمه به ترتیب زیر عمل می­­ شود؛
  • تا یک دهم مدت پیمان با (۰.۱*۱۵) که برابر است ۴۵ روز، به ازای هر روز بایستی یک دوهزار  (۱/۲۰۰۰)  مبلغ باقی مانده­ ی کار یا همان ۳۰ میلیارد ریال را به عنوان جریمه کسر کرد. که در واقع روزانه ۱۵ میلیون ریال است و برای ۴۵ روز معادل ۶۷۵ میلیون ریال می­ شود.
  • برای مازاد بر یک دهم مدت پیمان تا ۰.۲ مدت پیمان با (۰.۲*۱۵) که در واقع مازاد بر ۴۵ روز تا ۹۰ روز است، به ازای هر روز بایستی یک هزارم (۱/۱۰۰۰) مبلغ باقی مانده­ ی کار یا همان ۳۰ میلیارد ریال را به عنوان جریمه کسر کرد. که در واقع روزانه ۳۰ میلیون ریال است و برای ۴۵ روز معادل ۱ میلیارد ۳۵۰ میلیون ریال می­ شود.
• در مجموع بایستی ۲ میلیارد ۲۵ میلیون ریال به عنوان جریمه تاخیرات غیرمجاز کسر گردد.

منابع

• دوره جامع امورقراردادها (بخش تفسیر شرایط عمومی پیمان) – مولف مهندس کرایلو
• شرایط عمومی پیمان (نشریه ۴۳۱۱)
• تجربیات و مطالعات مهندس کرایلو