دستورکار چیست؟

مقدمه

سند دستور کار یکی از موضوعات بسیار مهم و پر اهمیت در پروژه ها می باشد. مفهوم این موضوع باید بدرستی درک شود چرا که عدم درک درست  آن از لحاظ فنی و قراردادی، می­تواند موجب ضرر و زیان به پیمانکار در پروژه شود. لذا در ابتدا به تعریف این سند می پردازیم و در ادامه انواع دستورکار را از لحاظ فنی و ضوابط قراردادی نیز معرفی خواهد شد.

دستور کار چیست؟

سندی تکمیلی است که در برگیرنده دستوراتی در جهت و یا برخلاف اسناد و مدارک پیمان (نقشه های مصوب و مشخصات فنی)، به لحاظ اصلاح نقشه های مصوب و مشخصات فنی و یا طبیق جزئیات و ملاحظات اجرایی با نشریات، استانداردها و دستورالعمل های ابلاغی از سوی مراجع ذی ربط می باشد، که توسط مهندس مشاور و کارفرما (حسب مورد) به صورت کتبی به پیمانکار ابلاغ می شود و به 3 دسته دستورکار فنی، دستورکار اصلاحی و دستورکار الزامی تقسیم می گردد.

در تعریف فوق اشاره کردیم که دستورکار یک سند تکمیلی است و همچنین در حین پیمان ابلاغ می گردد. در نتیجه این سند، تکمیل کننده اسناد پیمان نیز خواهد بود که به عبارتی به آن اسنادتکمیلی هم گفته می شود.

انواع دستورکار

• دستورکار فنی:

دستورکارهایی که بابت تطابق اجرا با نشریات، استانداردها و دستورالعمل ها صادر می گردد. این نوع دستورکارها دارای بارمالی نمی باشند. همانند تمهیدات لازم برای دپو کردن سیمان و یا تمهیدات لازم درخصوص دمای استاندارد جوشکاری که معمولا توسط ناظر مقیم به جهت اطلاع پیمانکار، صادر می­گردد.

• دستورکار اصلاحی:

دستورکارهایی که بابت اصلاح نقشه یا مشخصات فنی نسبت به اسناد مبنای پیمان صادر می گردد. این نوع دستورکارها دارای بار مالی می باشند. همانند تغییر طول دیوار نسبت به طول اولیه در نقشه های مصوب جهت اجرا، یا اضافه شدن  دیوار جدید به نقشه ها و موارد مشابه دیگر.

• دستورکار الزامی:

دستورکارهایی که بابت اجرای برخی از عملیات های اجرایی، الزاما باید صادر گردد. این نوع دستورکارها هم دارای بارمالی می باشند. مثل لیسه ای کردن سطح بتن تازه ریخته شده.

نکات ویژه دستور کار

نکته۱)‌ دستورکارهایی که دارای بارمالی هستند (دستور کار اصلاحی و دستور کار الزامی) فقط و فقط از  طریق مهندس مشاور و کارفرما صادر و ابلاغ می گردد. سرپرست نظارت و یا ناظر مقیم کارگاهی حق ابلاغ دستورکارهایی که بار مالی دارند را ندارند، اما می توانند دستورکار فنی صادر کنند.

پیمانکار به این باید موضوع دقت کافی داشته باشد. این موضوع در ماده 33 شرایط عمومی پیمان نیز به وضوح اشاره گردیده است  که تصویر آن را در ادامه مشاهده می کنید:

تصویر 1 – بند “ب” ماده 33 شرایط عمومی پیمان 4311

نکته ۲) مهندس مشاور می تواند تا سقف 10 درصد مبلغ اولیه پیمان دستورکار اصلاحی صادر کند ولی مازاد بر ۱۰ درصد تا سقف ۲۵ درصد مبلغ اولیه پیمان در حدود اختیارات کارفرما می­باشد. پیمانکار در حین پیمان همواره به افزایش و کاهش مقادیر باید توجه داشته باشد تا از سقف های مشخص شده تجاوز نکند که این موضوع منجر به ایجاد مشکل در زمان پرداخت­ها نگردد.

نکته ۳) دستورکار باید قبل از اجرای عملیات موضوع دستورکار، آماده و صادر گردد. متاسفانه بسیاری از پیمانکاران با دریافت دستورکار بطور شفاهی اقدام به انجام کارهای مربوط می­نمایند و بعدا بنابر دلایلی موضوع دستورکار تغییر کرده و یا لغو می گردد که در این بین پیمانکار متضرر خواهد بود چراکه هیچ سند مکتوبی برای اثبات کار ابلاغ شده از سمت کارفرما ندارد.

نکته ۵) دستورکار بصورت کتبی باید به پیمانکار ابلاغ گردد. درصورت اعلام شفاهی بر انجام موضوعی، پیمانکار میتواند از انجام آن خودداری کند. این موضوع بصراحت در ماده ۲۲ شرایط عمومی پیمان اشاره شده است:

تصویر2 – بند “ز” ماده 22 شرایط عمومی پیمان 4311

دستورکار را چه کسانی صادر می کنند؟

همانطور که قبلا اشاره کردیم، این موضوع توسط مهندس مشاور به پیمانکار ابلاغ می گردد که حسب مورد نیز به تایید کارفرما می­رسد و سپس به پیمانکار ابلاغ می گردد. درصورتی که دستورکاری به پیمانکار ابلاغ گردد ولی پیمانکار برحسب تجربه کاری خود تشخیص دهد که این دستورکار منجر به رخ دادن حادثه و ضرر مالی و جانی خواهد شد می تواند در این خصوص اظهار نظر کند. سند اثبات این موضوع نیز در بند “ز” ماده 22 شرایط عمومی پیمان قید شده است که در تصویر زیر آن را مشاهده می کنید:

تصویر3 – بند “ز” ماده 22 شرایط عمومی پیمان 4311

البته لازم به توضیح است در بسیاری از پروژه ها، بنا به عدم مدیریت صحیح پیمانکار و پیگیری های لازم جهت صدور دستور کار،‌ پس از انجام عملیات موضوع دستور کار، پیمانکاران دستور کار را تهیه می­نمایند و فرآیند ابلاغ را از مشاور و کارفرما درخواست می­کنند، البته این موضوع کاملا اشتباه است.

نمونه سند دستورکار:

تصویر ۴– نمونه دستور کار

توجه داشته باشید، در  قسمت توجیهات فنی ، دلایلی که این دستورکار ابلاغ شده از جنبه فنی، مهندسی و سایر شرایط موجب دستورکار، نوشته شود.

منابع

• شرایط عمومی پیمان (نشریه ۴۳۱۱)